Święcicki Julian Adolf, pseud. i krypt.: J.A. Św., Julian Sygne, Ś. (1848 —1932), historyk literatury, poeta, dramatopisarz, tłumacz.
Ur. 11 lub 14 II w Kozienicach (pow. radomski), był synem Szczęsnego i Marii z Jaskólskich. Podawany czasem r. ur. 1850 jest prawdopodobnie błędny.
Ś. uczył się w gimnazjum w Radomiu, a następnie w IV Gimnazjum w Warszawie. Jako uczeń wziął udział w powstaniu styczniowym; walczył w partii Faustyna Grylińskiego, a po jej rozbiciu 18 IV 1863 w bitwie pod Brodami, w partii Dionizego Czachowskiego. W l. 1867—71 studiował na Wydz. Historyczno-Filologicznym Szkoły Głównej Warsz. (od r. 1869 Uniw. Warsz.). W r. 1873 objął funkcję sekretarza generalnego Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej; prawdopodobnie równocześnie wykładał literaturę powszechną na pensjach żeńskich. Jako poeta debiutował t.r. wierszami opublikowanymi w „Tygodniku Ilustrowanym”: Do mnie! (nr 273) oraz Kapłaństwo (nr 313). Przetłumaczył pracę francuskiego ekonomisty M. Blocka i ogłosił pt. „Praktyczny wykład nauki gospodarstwa społecznego dla młodzieży” (W. 1873). W swym mieszkaniu w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej urządzał zebrania w męskim gronie; do stałych gości należeli przyjaciele: Aleksander Głowacki (Bolesław Prus), Józef Kotarbiński, Julian Ochorowicz, Antoni Osuchowski, Henryk Sienkiewicz, Antoni Sygietyński. Bywał w salonie literackim Jadwigi Łuszczewskiej (Deotymy). W Krakowie 7 VIII 1875, podczas uczty na cześć Teofila Lenartowicza, wygłosił okolicznościowy Toast (Poezje, W. 1933).
W r. 1875 opublikował Ś. wiersze w „Kłosach”: Dla czego? (nr 507) i Do emancypantki (nr 531). W Zakopanem napisał poemat Opętany. Wiązanka z gór („Kłosy” 1876 nr 586—587), o tragicznych losach Rozuli i Wańki, osieroconego i rozdzielonego rodzeństwa. W r. 1876 w jednoaktowym dramacie wierszem U wrót szczęścia wykorzystał popularny motyw zdrady i rozstania narzeczonych; utwór wystawiony 11 V t.r. w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, a następnie 13 IX 1877 w teatrze w Lublinie, został opublikowany w „Przeglądzie Literackim i Artystycznym” (1884 nr 17—20, wyd. osobne, Kr. 1885). W warszawskim Teatrze «Eldorado» wystawił 22 IX 1876 (pod pseud. Julian Sygne) komedię O własnej sile (fragment „Kur. Warsz.” 1884 nr 44, całość „Bibl. Warsz.” 1884 t. 1, wyd. osobne, W. 1884), w której bohaterka utrzymuje własną pracą rodzinę. Sztuka pokazana była 8 XI 1884 w Krakowie, 6 V 1885 we Lwowie i 19 IV 1891 w Teatrze Rozmaitości, ale bez większego powodzenia. W r. 1878 opublikował Ś. tragedię wierszem Cele życia (W.).
Od r. 1878 ogłaszał Ś. prace z zakresu literatury powszechnej. W tomie trzecim „Biblioteki Warszawskiej” opublikował Wycieczki na Wschód. O poetach i poezji arabskiej przed Mahometem (wyd. osobne, W. 1878). W „Ateneum” w r. 1879 zamieścił obszerny artykuł Najnowsze prace orientalistów polskich za granicą (T. 4), m.in. o badaniach Wojciecha Kazimirskiego i Aleksandra Chodźki nad poezją, teatrem i dramatem perskim. W rozprawie Najznakomitsi komediopisarze hiszpańscy. Lope de Vega („Ateneum” T. 2—3: 1879, wyd. osobne, W. 1880) przedstawił dzieje dramatu hiszpańskiego od XIII do połowy XVI w., z biografią dramatopisarza i charakterystyką jego twórczości. W studium Don Pedro Calderon de la Barca („Bibl. Warsz.” 1881 t. 2—3, wyd. osobne, W. 1881) omówił jego wybrane dramaty oraz recepcję w Polsce. Rezultatem tych badań były przekłady Ś-ego z języka hiszpańskiego: „Komedie wybrane” F. Lope de Vegi (W. 1881), ze wstępem tłumacza, oraz „Tryumfy orła i zaćmienia księżyca” J. de la Vegi (W. 1883). W wydawanych w Warszawie nakładem Salomona Lewentala „Dziejach literatury powszechnej” zamieścił w tomie pierwszym (1880, właśc. 1882) Literaturę chińską, a w tomie drugim (1883) Literaturę arabską, Literaturę perską i Literaturę japońską. Po podróży do Szwecji opublikował portrety literackie: Henryk Ibsen („Tyg. Ilustr.” 1882 nr 327) oraz Izajasz Tegner („Kłosy” 1883 nr 923). Wygłaszał odczyty na cele charytatywne, m.in. Znaczenie cywilizacyjne Arabów w wiekach średnich („Echo” 1880 nr 61), Z parnasu angielskiego („Wiek” 1883 nr 55—56), Teatr współczesny na Wschodzie („Echo Muzycz. i Teatr.” 1884 nr 39—50), O kobiecie wschodniej (pt. Kobieta na Wschodzie w życiu i literaturze, „Tyg. Mód i Powieści” 1885 nr 48), które cieszyły się popularnością ze względu na talent oratorski i doskonałe przygotowanie merytoryczne Ś-ego. W r. 1886 ogłosił studium Alfred Tennyson („Bibl. Warsz.” t. 1, wyd. osobne, W. 1886), a w r. 1887 rozprawę o dramacie hiszpańskim po Calderonie, m.in. o F. de Rojas Zorrilli pt. Z dziejów teatru hiszpańskiego. Studium literackie (tamże t. 2, wyd. osobne, W. 1887). W dwutygodniku „Świat” (R. 1: 1888 nr 230) zamieścił artykuł Współcześni powieściopisarze hiszpańscy, poświęcony twórczości B. Péreza Galdósa. Opublikował też szkic o hiszpańskim dramatopisarzu Don José Echegaray („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1888 nr 230). Przetłumaczył fragmenty sielanki szesnastowiecznego poety G. de la Vegi „Salicio i Nemorino” („Życie” 1888 nr 13). W l. 1888—90 należał do redakcji „Biblioteki Warszawskiej”. W kolejnych tomach „Dziejów literatury powszechnej” ogłosił artykuły: w tomie trzecim (1890 cz. 1) Literatura hiszpańska wieku złotego, Literatura portugalska i Literatura francuska XVI w., a w tomie czwartym (1893 cz. 1) Literatura francuska XVII w. W tym czasie spędzał często wakacje w Szczawnicy, gdzie miał willę «Pod Mickiewiczem»; w sierpniu 1889 zaprosił do niej Prusa. Razem z nim, Henrykiem Siemiradzkim i Ignacym Matuszewskim uczestniczył w Warszawie (26 XI 1893 — 14 I 1894) w dwudziestu seansach spirytystycznych z zaproszoną przez Ochorowicza mediumistką Eusapią Palladino; z uczestnikami seansów podpisał 20 I 1894 oświadczenie, że «objawy te powinny stać się przedmiotem naukowego badania». T.r. na wystawie sztuki współczesnej we Lwowie portret Ś-ego, namalowany przez Stanisława Lentza, został nagrodzony srebrnym medalem.
W r. 1895 awansował Ś. na stanowisko naczelnika kancelarii Rady Zarządzającej Kolei WarszawskoWiedeńskiej. Z okazji jubileuszu 20-lecia pracy pisarskiej Prusa opublikował dwa artykuły: Kroniki Prusa pod względem społecznym („Kur. Codz.” 1897 nr 1) oraz Prus w świetle swoich utworów („Tyg. Ilustr.” 1897 nr 51). W l. 1898—1900 był członkiem redakcji „Biblioteki Dzieł Wyborowych” i opatrzył przedmowami wydane w niej książki: „Kapitan Czart” Ludwika Galleta (W. 1898), „Rok dziewięćdziesiąty trzeci” V. Hugo (W. 1898 I—II), „Przygody Hucka” M. Twaina (W. 1898), „Książę srebrny” A. Tołstoja (W. 1898 I—II), „Don Kiszot z Manszy” M. Cervantesa (W. 1899), „Pamiętniki” Szymona Konopackiego (W. 1899), „Obrazy z życia na Wschodzie” Anny Neumanowej (W. 1899), „Wilcze gardła” Stefana Marii Roguskiego (W. 1899), „Słowacy, ich życie i literatura” Romana Zawilińskiego (W. 1899), „Zmartwychwstanie” L. Tołstoja (W. 1900) i „Ostatni Batory” M. Jósika (W. 1900). W styczniu 1899 należał do komitetu powitalnego Ignacego Paderewskiego; 15 I t.r. na bankiecie w Warszawie, w Resursie Kupieckiej, wygłosił wiersz na jego cześć Wyleciałeś jako orlę (Poezje, W. 1933), a 8 III uczestniczył w pożegnalnym recitalu w Kijowie, po czym towarzyszył pianiście w drodze powrotnej do Warszawy. W r. 1900 został prezesem Tow. Muzycznego Warszawskiego (30 XI 1902 zrzekł się tej funkcji). W l. 1901—3 opublikował Historię literatury powszechnej w monografiach (W. I—VII, wyd. 2, W. 1907), zawierającą opracowane wcześniej dzieje literatur w wydaniu Lewentala, poszerzone o Literaturę żydowską. Rozprawy Ś-ego jako jedne z pierwszych popularyzowały wiedzę o literaturze obcej wśród polskich czytelników. Zgodnie z metodologią H. Taine’a omówienie tekstów literackich było poprzedzone informacjami o czynnikach społecznych, historyczno-politycznych i klimatycznych, mających wpływ na charakter literatury narodowej. Ś. dodawał streszczenia oraz fragmenty omawianych utworów, często we własnym przekładzie, powoływał się na współczesnych badaczy i krytyków europejskich. Prace te miały jednak charakter kompilacyjny, w związku z czym podjęta w r. 1902 przez Sienkiewicza próba wprowadzenia Ś-ego do AU skończyła się niepowodzeniem.
Ś. aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym Warszawy i angażował się w działalność społeczną. Na zaproszenie Sienkiewicza został 20 XII 1901 z Władysławem Bogusławskim, Ignacym Chrzanowskim, Janem Karłowiczem i Marianem Massoniusem członkiem jury zorganizowanego w Łodzi konkursu dramatycznego jego imienia. W r. 1903 wszedł w skład Komitetu Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie. Z Sienkiewiczem i Osuchowskim podjął w maju 1905 inicjatywę utworzenia Polskiej Macierzy Szkolnej, a 11 VI 1906 z Romanem Dmowskim i Stanisławem Libickim wziął udział w jej rejestracji w Warszawie. Z inicjatywy Ś-ego, Sienkiewicza i Adama Krechowieckiego wydano pod redakcją Zdzisława Dębickiego księgę „Pamięci Jana Gadomskiego — koledzy” (W. 1907), upamiętniającą zmarłego tragicznie w r. 1906 dziennikarza „Gazety Polskiej”. Ś. był członkiem Kasy Literackiej im. Józefa Mianowskiego, Komitetu Jubileuszowego Elizy Orzeszkowej dla uczczenia 40-lecia jej twórczości (5 III 1906) oraz Komitetu Niesienia Pomocy Materialnej Robotnikom Narodowym — ofiarom rewolucji 1905 r. (9 VI 1906). W kwietniu 1906 kandydował bez powodzenia do I Dumy z Warszawy (okręg XI) z ramienia Narodowej Demokracji. W r. 1908 został członkiem Tow. Naukowego Warszawskiego. W ogłoszonym przez „Kurier Warszawski” (1909 nr 1) konkursie na utwór dramatyczny z okazji roku jubileuszowego Juliusza Słowackiego był członkiem «sądu konkursowego». Dn. 13 VI 1911 uczestniczył w Warszawie w obchodach 25-lecia twórczości Marii Rodziewiczówny. Lipiec t.r. spędził z żoną w Szwajcarii, gdzie odwiedził Sienkiewicza w Bad Ragaz.
Po przejęciu zarządu nad Koleją Warszawsko-Wiedeńską przez rząd Ś. na początku r. 1912 został zwolniony z pracy. W r.n. wyjechał do Wiednia z żoną oraz młodszą córką, dla jej kształcenia pianistycznego. Na przełomie l. 1914 i 1915 był gościem Paderewskiego w Riond-Bosson w Szwajcarii; na cześć gospodarzy napisał dwa wiersze: Toast podczas wieczerzy wigilijnej u Paderewskich w Riond-Bosson (24 XII 1914) oraz Pożegnanie starego i powitanie Nowego Roku (31 XII 1914, oba w: Poezje, W. 1933). Wszedł do Comité Général de Suisse pour les Victimes de la Guerre en Pologne, zawiązanego 9 I 1915 w Vevey pod przewodnictwem Sienkiewicza. W r. 1916 napisał toast Henrykowi Sienkiewiczowi w 70. rocznicę urodzin (tamże). Pojedyncze wiersze publikował w wydawnictwach charytatywnych: W imię odrodzenia („Na Szkołę Polską”, W. 1916), Na drogę życia („Na Polską Macierz Szkolną”, W. 1917), Udręczonej (tamże, W. 1918). Był członkiem Tow. Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie, przewodniczącym Komitetu Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy oraz przewodniczącym Komitetu Zjednoczenia Górnego Śląska z RP. Angażował się w pomoc dla weteranów powstania styczniowego; podczas wieczornicy 27 XII 1919 dla delegatów Stowarzyszeń Weteranów 1863 r. na Zamku Królewskim w Warszawie wygłosił odczyt Weterani 1863 r. Narodowi! (W. 1920). Stanął w r. 1920 na czele KC Weteranów Obrony Narodowej. Był członkiem, a od r. 1923 prezesem Zarządu Stow. Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863. Pod jego redakcją ukazał się tom „Weterani 1863 r. W sześćdziesiątą rocznicę powstania” (W. 1923) oraz „Rocznik weteranów 1863 z kalendarzem na rok 1925” [W. 1925], w którym opublikował też sprawozdanie Sprowadzenie zwłok śp. Henryka Sienkiewicza do Warszawy. Dn. 25 V 1924, staraniem Tow. Literatów i Dziennikarzy, odbył się jubileusz 50-lecia twórczości literackiej Ś-ego. Jego broszury, Rewindykacja konfiskat popowstaniowych w świetle cyfr, etyki i celowości (W. 1931) oraz Nowe projekty ponownej konfiskaty mienia powstańców (W. 1932), posłużyły zniesieniu ograniczeń praw spadkobierców do skonfiskowanych majątków powstańczych. Ś. zmarł 26 I 1932 w Warszawie, został pochowany 29 I na cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych (kw. 154 rząd 1). Był odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Kawalerskim francuskiej Legii Honorowej (1923).
W zawartym w czerwcu 1877 małżeństwie z Władysławą Michaliną z Boguskich (ok. 1862 — 1944), siostrą Heleny, 1.v. Szolc-Rogozińskiej, 2.v. Pajzderskiej (zob. Pajzderska Helena), miał Ś. dwie córki: Janinę (zm. 1935), zamężną od 7 X 1899 za Karolem Zakrzeńskim (1878—1954), pochodzącym z Krakowa prawnikiem, pracownikiem Banku Handlowego w Warszawie, oraz Marię (prawdopodobnie 1893 — 1993), nauczycielkę muzyki.
Staraniem Antoniego Bogusławskiego ukazały się w r. 1933 Poezje Ś-ego (W.).
Dawni pisarze pol., IV; Dramat pol., II; Enc. Org., XIV; Estreicher w. XIX; Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 3; Ilustr. Enc. Trzaski, IX; Nowy Korbut, XV, XVII vol. 1; PSB (Lentz Stanisław); — Barycz H., Na przełomie dwóch stuleci. Z dziejów polskiej humanistyki w dobie Młodej Polski, Wr. 1977; Beylin K., W Warszawie w latach 1900—1914, W. 1972; Bolesław Prus. 1847—1912. Kalendarz życia i twórczości, Oprac. K. Tokarzówna, S. Fita, W. 1969; Krzyżanowski J., Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, W. 2012; Księga pamiątkowa b. wychowańców b. Szkoły Głównej Warszawskiej w 40-ą rocznicę jej założenia, W. 1914; Olkusz W., Poszukiwanie „nowej Golkondy piękna” i „prastarej mądrości Indii”, czyli pozytywiści polscy wobec kultury Orientu, Opole 1992; Pawlicki P. P., Droga żelazna warszawsko-wiedeńska w 50-letnim okresie swego istnienia, W. 1897; Piber A., Droga do sławy. Ignacy Jan Paderewski w latach 1860—1902, W. 1982; Rogowicz W., Warszawa wydarta niepamięci, Kr. 1956; Spóz A., Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, W. 1971; — Bolesław Prus. Materiały, w: Archiwum literackie XIX w., Wr. 1974; [Głowacki A.] Prus B., Listy, W. 1959 (fot.); Prus B., Kroniki, Oprac. Z. Szweykowski, W. 1970 XIV—XX; Sienkiewicz H., Listy, Oprac. M. Bokszczanin, W. 2007—9 III—V; — „Gaz. Pol.” 1899 nr 225, 230 (dot. ślubu córki, Janiny), 1906 nr 109; „Gaz. Poranna” 1924 nr 143, 144; „Głos Ludu” R. 24: 1929 nr 3; „Głos Warsz.” 1909 nr 3; „Pol. Zbrojna” 1924 nr 22 (wywiad ze Ś-m); „Przekrój” 1993 nr 2522 (dot. córki, Marii); „Rzeczpospolita” 1924 nr 143; „Tyg. Ilustr.” 1924 nr 23; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1932: „Czas” nr 22, „Dzien. Pol.” nr 27, „Dzien. Pozn.” nr 22, „Gaz. Warsz.” nr 29, 30, 32, „Ilustr. Kur. Codz.” nr 30, „Kur. Pozn.” nr 44, 47, 56, „Kur. Warsz.” 1932 nr 27, 29, 32, „Tyg. Ilustr.” nr 6 (fot.).
Maria Obrusznik-Partyka